مدیریت خشکسالی و راهکارها

یادداشتی از دکتر صادق خلیلیان، استاندار خوزستان:اقلیم کشور ایران در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار دارد، تغییرات آب و هوایی در سه دهه اخیر در دنیا نیز مزید بر علت شده و توسعه شهرنشینی، استقرار صنایع آب‌بر در مناطق مرکزی، عدم به‌کارگیری فناوری‌های نوین و عدم رعایت الگوی صحیح مصرف در سه حوزه کشاورزی، صنعت و شرب بویژه در سال آبی و زراعی گذشته، شرایط را تشدید کرده است. واقعیت این است که وقوع خشکسالی در ایران پدیده‌ای استثنایی نبوده و در ۴۰ سال اخیر، حداقل در دو دهه با آن مواجه بوده‌ایم که سال ۱۳۸۷ و سال ۱۴۰۰ کم‌سابقه‌ترین سال‌های خشک کشور به شمار می‌روند. در مواجهه با پدیده طبیعی خشکسالی و واقعیت اقلیم کشور باید مدیریت مصرف آب و تمهیدات مرتبط با آن را بر اساس شرایط خشک و نیمه خشک طراحی و اگر کشور با پدیده بارش بالا و شرایط ترسالی مواجه شد آن را یک پدیده ویژه قلمداد کرد و از فرصت به وجود آمده در آن سال‌ برای سال‌هایی که کشور در وضعیت بارش زیر نرمال قرار دارد بهره‌برداری کرد. در راستای حل مشکلات کشور در زمینه خشکسالی و مدیریت آن، سیاست‌ها و اقدامات زیر می‌تواند مؤثر واقع شود.
۱- اولویت استفاده از فناوری‌های مرتبط با ماشین‌آلات و ادوات، به‌کارگیری آبیاری نوین و روش‌های کم‌آبیاری، رعایت الگوی کشت و کاهش کاشت محصولات آب‌بر در مناطق خشک، استفاده از فناوری نوین بذر و نهال و توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در بخش کشاورزی.
۲- مدیریت ذخیره و رهاسازی مناسب آب در مخازن پشت سدها در طول سال با پیش‌بینی صحیح‌تر شرایط آب و هوایی، عدم تکیه بر تولید برق در تابستان از سدهایی که وظیفه ذخیره‌سازی آب برای مصارف عمده را برعهده دارند و مدیریت کنترل سیلاب‌های زمستانه در اسفند می‌تواند در بهبود شرایط و مدیریت آب کشور در استان‌های حساس مؤثر باشد.
۳- اصلاح قیمت آب شرب شهری به صورت پلکانی برای مصارف بالاتر از الگوی مصرف و همچنین استفاده از فناوری‌های نوین بیو و نانو در مباحث صنعتی و کشاورزی.
۴- انتقال تدریجی صنایع آب‌بر موجود در استان‌های مرکزی کشور به سواحل جنوبی، اصلاح قیمت آب مصرفی صنایع در جهت کنترل مصرف، استحصال دوباره و بازچرخانی آب مصرفی صنایع باید در اولویت قرار گیرد.
۵- انتقال آب از سواحل جنوبی و شمالی کشور به مناطق مرکزی بویژه برای صنایع آب‌بر مستقر در استان‌های مرکزی و شیرین‌سازی آب دریا برای مصارف شرب شهری.
۶- اصلاح قیمت آب به همراه اخذ مالیات مضاعف در بخش مصارف باغ ویلاها در استان‌هایی که با پدیده کم آبی مواجه‌اند.
۷- جبران و پرداخت خسارت به کشاورزان ناشی از عدم تأمین حقابه آنها، توسط صنایع آب‌بر، باغ ویلاها و فعالیت‌های خدماتی پرمصرف.
۸- استفاده از پساب شهری در جهت توسعه و بهره‌برداری صنایع، فضای سبز، توسعه باغات و زراعت چوب.
۹- جانمایی مناسب استقرار شرکت‌های جدید آب‌‍‌بر و توزیع مناسب جغرافیایی جمعیت از مناطق کم‌آب به مناطق جغرافیایی که دسترسی بیشتر و مناسب‌تری به آب دارند نیز از جمله موارد مهم در حوزه مدیریت آب به شمار می‌رود.
۱۰- توجه به فعالیت‌های آبخیزداری، مدیریت یکپارچه حوزه‌های آبخیز، جنگل‌کاری با استفاده از پساب شهری، انجام فعالیت‌های مرتع‌داری، حفظ پوشش گیاهی و حفظ حقابه محیط زیست.
در این راستا برگزاری مستمر جلسات ماهانه شورای عالی آب به ریاست رئیس جمهور و تشکیل کارگروه دائم هماهنگی و مقابله با خشکسالی با مسئولیت وزیر نیرو و عضویت وزرای جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی، سازمان حفاظت محیط زیست و استانداران استان‌های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان و یزد برای اتخاذ سیاست‌ها و اقدامات لازم و نظارت بر امور ضروری است.